வ்ருத்தாசுரன் மோக்ஷம்
ஸ்கந்தம் 6: அத்யாயம் 12
श्री-ऋषि उवाच
एवं जिहा-असुर् नृप देहम् आजौ
मृत्युं वरं विजयन् मन्यमानः।
शूलं प्रगृह्य अभ्यपतत् सुरेन्द्रम्
यथा महापुरुषं कैटभ-अप्सु ॥ १ ॥
ततः युगान्त-अग्नि-कठोर-जिह्व
माविध्य शूलं तरसा-सुरेन्द्रः।
क्षिप्त्वा महेन्द्राय विनद्य वीरो
हतोऽसि पापेति रुषा जगाद ॥ २ ॥
ख आपतत् तद् विचलद् ग्रह-ओल्कवन्
निरीक्ष्य दु:प्रेक्ष्य-अजात-विक्लवः।
वज्रेण वज्री शत-पर्वणात् छिनद्
भुजं च तस्योर्ग-राज-भोगम् ॥ ३ ॥
छिन्न-एक-बाहुः परिघेण वृत्रः
संरब्ध आसाद्य गृहीत-वज्रम्।
हनौ तत् आदेन्द्रम् अथाम-रेभम्
वज्रं च हस्तान् अपतन् मघोनः ॥ ४ ॥
वृत्रस्य कर्म-अति-महाद्भुतं तत्
सुरा-असुरा-चराण-सिद्ध-सङ्घाः।
अपूजयंस्तत् पुरु-हूत-सङ्कटं
निरीक्ष्य हा हेति विचुक्रुशुः भृशम् ॥ ५ ॥
इन्द्रो न वज्रं जगृहे विलज्जित
श्च्युतं स्वहस्तादरि-सन्निधौ पुनः।
तमाह वृत्रो हर आत्त-वज्रो
जहि स्वशत्रुं न विषाद-कालः ॥ ६ ॥
युयुत्सतां कुत्रचित् आततायिनां
जयः स-एकत्र न वै परात्म-नाम्।
विनैक-मुत्पत्ति-लय-स्थित-ईश्वरं
सर्वज्ञ-माद्यं पुरुषं सनातनम् ॥ ७ ॥
लोकाः स-पाला यस्ये मे श्वसन्ति विवशा वशे।
द्विजा इव शिचा बध्धाः स काल इह कारणम् ॥ ८ ॥
ओजः सहो बलं प्राणम् अमृतं मृत्युमेव च।
तम् अज्ञाय जनो हेतुम् आत्मानं मन्यते जडम् ॥ ९ ॥
यथा दारु-मयी नारी यथा यंत्र-मयः मृगः।
एवं भूतानि मघवन् नीश-तन्त्राणि विद्धि भोः ॥ १० ॥
पुरुषः प्रकृति-व्यक्त-आत्मा भूत-इन्द्रिय-आशयाः।
शक्नुवन्ति अस्य सर्गादौ न विना यद् अनुग्रहात् ॥ ११ ॥
अविद्वानेवम् आत्मानं मन्यतेऽनीश-मीश्वरम्।
भूतैः सृजति भूतानि ग्रसते तानि तैः स्वयम् ॥ १२ ॥
आयुः श्रीः कीर्ति-ऐश्वर्यम् आशीः पुरुषस्य याः।
भवन्त्येव हि तत् काले यथानिच्छोः विपर्ययाः ॥ १३ ॥
तस्माद् कीर्ति-यशसोर्जया अपजय-योरपि।
समः स्यात् सुख-दुःखाभ्यां मृत्यु-जीवित-योः तथा ॥ १४ ॥
सत्त्वं रजस् तम इति प्रकृतेर्नात्मनो गुणाः।
तत्र साक्षिन् आत्मानं यो वेद न स बध्यते ॥ १५ ॥
पश्य मां निर्जितं शत्रु वृक्ण-आयुध-भुजं मृधे।
घटमानं यथा शक्ति तव प्राण-जिहीर्षया ॥ १६ ॥
प्राण-ग्लहोऽयं समर इष्वक्षो वाहन-आसनः।
अत्र न ज्ञायते अमुष्य जयः अमुष्य पराजयः ॥ १७ ॥
श्री-शुक उवाच
इन्द्रो वृत्र-वचः श्रुत्वा गत-आलीकम् पूजयत्।
गृहीत-वज्रः प्रहसंस्तमाह गत-विस्मयः ॥ १८ ॥
इन्द्र उवाच
अहो दानव-सिद्धोऽसि यस्य ते मति-रीदृशी।
भक्तः सर्व-आत्मनाऽऽत्मानं सुहृदं जगदीश्वरम् ॥ १९ ॥
भवान् अतार्षिन् माया-ं वै वैष्णवीं जन-मोहिनीम्।
यद् विहाय असुरं भावं महापुरुष-तां गतः ॥ २० ॥
खल्-इदं महत् आश्चर्यं यत् रजः-प्रकृतेः तव।
वासुदेवे भगवति सत्त्व-आत्मनि दृढा मतिः ॥ २१ ॥
यस्यम् भक्तिः भगवति हरौ निःश्रेयसे-ईश्वर।
विक्रीडतः अमृत-आम्भोधौ किं क्षुद्रैः खातक-उदकैः ॥ २२ ॥
श्री-शुक उवाच
इति ब्रुवाणाः अन्योन्यम् धर्म-जिज्ञासया नृप।
युयुधाते महा-वीर्य-आविन्द्र-वृत्रौ युधाम्पती ॥ २३ ॥
आविध्य परिघम् वृत्रः कार्ष्णाय समरिन्दमः।
इन्द्राय प्राहिणोऽद् घोरं वाम-हस्तेन मारिष ॥ २४ ॥
स तु वृत्रस्य परिघम् करम् च कर-भोपमम्।
चिच्छेद् युगपद् देवः वज्रेण शत-पर्वणा ॥ २५ ॥
दोर्भ्याम् उत्कृत्त-मूलाभ्यां बभौ रक्त-स्रवोऽसुरः।
छिन्न-पक्षो यथा गोत्रः खाद् भ्रष्टो वज्रि-णा हतः ॥ २६ ॥
कृत्-आधरां हनुं भूमौ दैत्यः दिव्य-उत्तरां हनुम्
नभोगम् भीर-वक्त्रेण लेलि-होल्बण-जिह्वया ॥ २७ ॥
दंष्ट्राभिः काल-कल्पाभिः ग्रसन्निव जगत्-त्रयम्।
अति-मात्र-महाकाय आक्षिपन्त् तरसा गिरीन् ॥ २८ ॥
गिरिराट् पाद-चारीव पद्भ्यां निर्जरयन् महीम्।
जग्रास स समासाद्य वज्रिणं सह-वाहनम् ॥ २९ ॥
महाप्राणो महा-वीर्यो महा-सर्प एव द्विपम्।
वृत्र-ग्रस्तं तम् आलक्ष्य स प्रजापतयः सुराः।
हा कष्टम् इति निर्विण्णाः चुक्रुशुः सम-हर्षयः ॥ ३० ॥
निगीर्णोऽपि असुरेन्द्रेण न मम आरोदरं गतः।
महापुरुष-सन्नद्धो योग-माया-बलेन च ॥ ३१ ॥
भित्त्वा वज्रेण तत् कुक्षिं निष्क्रम्य बल-भिद् विभुः।
उच्च-कर्त शिरः शत्रोः गिरि-श्रृङ्ग-मिव ओजसा ॥ ३२ ॥
वज्रः तु तत् कन्धरम् आशु-वेगः
कृन्तन् समन्तात् परिवर्तमानः।
न्यपातयत् तावद् अहर्ग-णेन
यो ज्योतिषाम् अयने वार्त-रहत्ये ॥ ३३ ॥
तदा च खे दुन्दुभयो विनेदुः-
र्गन्धर्व-सिद्धाः सम-हर्षि-सङ्घाः।
वार्त्र-घ्न-लिङ्गैः तम् अभिष्टुवाना
मन्त्रैः मुदा कुसुमैः अभ्यवर्षन् ॥ ३४ ॥
वृत्रस्य देह-आन्निष्क्रान्तम् आत्म-ज्योति-ररिन्दम।
पश्यतां सर्व-लोकानाम् अलोकं समपद्यत ॥ ३५ ॥
इति श्रीमद्-भागवते महा-पुराणे पारमहंस्यां संहितायां
षष्ठ-संखदे वृत्रो-वधो नाम द्वादशोऽध्यायः ॥ १२ ॥