Followers

Search Here...

Friday, 30 May 2025

ஸ்கந்தம் 3: அத்யாயம் 9 (ஸ்ரீ ப்ரம்ம ஸ்துதி) - ஸ்ரீமத் பாகவதம் - Srimad Bhagavatham

ஸ்ரீ ப்ரம்ம ஸ்துதி

ஸ்கந்தம் 3: அத்யாயம் 9


ब्रह्म उवाच

ज्ञातो असि मे अद्य सुचिरान् ननु देहभाजां

न ज्ञायते भगवतो गति: इति अवद्यम् ।


न अन्यत् त्वद् अस्ति भगवन्नपि तत् न शुद्धं

माया गुण व्यतिकराद् यत् उरु: विभासि ॥


रूपं यदेतद् अवबोध रस उदयेन

शश्वत् निवृत्त तमस: सद् अनुग्रहाय ।

आदौ गृहीतम् अवतार शतैक बीजं

यत् नाभि-पद्म भवनाद् अहम् आविरासम् ॥


नात: परं परम यद् भवत: स्वरूपम्

आनन्द मात्रम् अविकल्पम् अविद्ध वर्च: ।

पश्यामि विश्व सृजम् एकम् अविश्वम् आत्मन्

भूत: इन्द्रिय आत्मक मद: त उपाश्रित: अस्मि ॥


तद्वा इदं भुवन मङ्गल मङ्गलाय

ध्याने स्म नो दर्शितं त उपास कानाम् ।

तस्मै नमो भगवते अनुविधेम तुभ्यं

यो अनाद‍ृतो नरक भाग्भि: असत्प्रसङ्गै: ॥


ये तु त्वदीय चरण अम्बुज कोश गन्धं

जिघ्रन्ति कर्ण विवरै: श्रुति वात नीतम् ।

भक्त्या गृहीत चरण: परया च तेषां

नापैषि नाथ हृदय अम्बु रुहात् स्व-पुंसाम् ॥


तावद् भयं द्रविण देह सुहृद् निमित्तं

शोक: स्पृहा परिभवो विपुलश् च लोभ: ।

तावत् मम इति असद् अवग्रह आर्ति मूलं

यावत् न ते अङ्‌घ्रिम् अभयं प्रवृणीत लोक: ॥


दैवेन ते हत धियो भवत: प्रसङ्गा:

सर्व अशुभ उप-शमनाद् विमुख इन्द्रिया ये ।

कुर्वन्ति काम सुख लेश लवाय दीना

लोभ अभिभूत मनस अकुशलानि शश्वत् ॥


क्षुत् तृद् ‌त्रि-धातुभि: इमा मुहु: अर्द्यमाना:

शीत उष्ण वात वरषै: इतर इतरात् च ।

काम अग्निना अच्युत रुषा च सुदुर्भरेण

सम्पश्यतो मन उरुक्रम सीदते मे ॥


यावत् पृथक्त्वम् इदम् आत्मन इन्द्रियार्थ

मायाबलं भगवतो जन ईश पश्येत् ।

तावत् न संसृति: असौ प्रति संक्रमेत

व्यर्थ अपि दु:ख निवहं वहती क्रिया अर्था ॥


अह्नि आपृत आर्त करणा निशि नि:शयाना ।

नाना मनोरथ धिया क्षण भग्न निद्रा: ।

दैव आहत अर्थ रचना ऋषय अपि देव

युष्मत् प्रसङ्ग विमुखा इह संसरन्ति ॥


त्वं भक्ति योग परिभावित हृत् सरोज

आस्से श्रुते इक्षित पथो ननु नाथ पुंसाम् ।

यद्यद् दिया त उरुगाय विभावयन्ति

तत्तद् वपु: प्रणयसे सद्-अनुग्रहाय ॥


न अति प्रसीदति तथा उपचित उपचारै:

आराधित: सुर-गणै: हृदि बद्ध कामै: ।

यत् सर्वभूत दयया असद् अलभ्यया एको

नाना जनेषु अवहित: सुहृद् अन्तरात्मा ॥


पुंसाम् अतो विविध कर्मभि: अध्वर आद्यै-

दानेन च उग्र तपसा परिचर्यया च ।

आराधनं भगवतस्तव सत्क्रिय अर्थो

धर्मो अर्पित: कर्हिचिद्‌ म्रियते न यत्र ॥


शश्वत् स्वरूप महसा एव निपीत भेद

मोहाय बोध धिषणाय नम: परस्मै ।

विश्व उद्भव स्थिति लयेषु निमित्त लीला-

रासाय ते नम इदं चकृम ईश्वराय ॥


यस्य अवतार गुण कर्म विडम्बनानि

नामानि ये असु-विगमे विवशा गृणन्ति ।

ते अनैक जन्म शमलं सहस एव हित्वा

संयान्ति अपावृत अमृतं तम् अजं प्रपद्ये ॥


यो वा अहं च गिरिश: च विभु: स्वयं च

स्थिति उद्भव प्रलय हेतव आत्म मूलम् ।

भित्त्वा त्रिपाद् ववृध एक उरु प्ररोह:

तस्मै नमो भगवते भुवन द्रुमाय ॥


लोको विकर्म निरत: कुशले प्रमत्त:

कर्मणि अयं त्वद् उदिते भवद अर्चने स्वे ।

य: तावद् अस्य बलवान् इह जीवित आशां

सद्य छिनत्ति अनिमिषाय नमोऽस्तु तस्मै ॥


यस्माद् ‌बिभेमि अहमपि द्वि-परार्ध धिष्ण्यम्

अध्यासित: सकल-लोक नमस्कृतं यत् ।

तेपे तपो बहु-सव: अवरुरुत् समान:

तस्मै नमो भगवते अधिमखाय तुभ्यम् ॥


तिर्यङ्‍ मनुष्य विबुध आदिषु जीव योनिषु

आत्म इच्छय आत्म कृत सेतु परीप्सया य: ।

रेमे निरस्त विषय अपि अवरुद्ध देह:

तस्मै नमो भगवते पुरुषोत्तमाय ॥


य: अविद्यया अनुपहत: अपि दशार्ध वृत्त्या

निद्राम् उवाह जठरी कृत लोक यात्र: ।

अन्त: जले अहि-कशिपु स्पर्श अनुकूलां

भीमोर्मि मालिनि जनस्य सुखं विवृण्वन् ॥


यन्नाभि पद्म भवनाद् अहम् आसमीड्य

लोकत्रय उपकरणो यद् अनुग्रहेण ।

तस्मै नमस्त उदरस्थ भवाय योग

निद्रा अवसान विकसत् नलिनेक्षणाय ॥


स अयं समस्त जगतां सुहृद् एक आत्मा

सत्त्वेन यत् मृडयते भगवान् भगेन ।

तेन एव मे द‍ृशम् अनुस्पृशतात् यथाहं

स्रक्ष्यामि पूर्व वदिदं प्रणत प्रिय असौ ॥


एष प्रपन्न वरदो रमया आत्म शक्त्या

यद्यत् करिष्यति गृहीत गुण अवतार: ।

तस्मिन् स्व-विक्रमम् इदं सृजतोऽपि चेतो

युञ्जीत कर्म शमलं च यथा विजह्याम् ॥


नाभि हृदाद् इह सत अम्भसि यस्य पुंसो

विज्ञान शक्ति अहम् आसम् अनन्त शक्ते: ।

रूपं विचित्रम् इदम् अस्य विवृण्वतो मे

मा रीरिषीष्ट निगमस्य गिरां विसर्ग: ॥


स असौ अदभ्र करुणो भगवान् विवृद्ध-

प्रेम स्मितेन नयन अम्बुरुहं विजृम्भन् ।

उत्थाय विश्व विजयाय च नो विषादं

माध्व्या गिरा अपनयतात् पुरुष: पुराण: ॥


मैत्रेय उवाच

स्व-सम्भवं निशाम्य एवं तपो विद्या समाधिभि: ।

यावत् मनोवच: स्तुत्वा विरराम स खिन्न वत् ॥


अथ अभिप्रेतम् अन्वीक्ष्य ब्रह्मणो मधुसूदन: ।

विषण्ण चेतसं तेन कल्प व्यतिकर अम्भसा ॥


लोक-संस्थान विज्ञान आत्मन: परिखिद्यत: ।

तम् आह अगाधया वाचा कश्मलं शमयन्निव ॥


श्रीभगवानुवाच

मा वेद-गर्भ गा: तन्द्रीं सर्ग उद्यमम् आवह ।

तन्मया पादितं ह्यग्रे यन्मां प्रार्थयते भवान् ॥


भूय: त्वं तप आतिष्ठ विद्यां चैव मद् आश्रयाम् ।

ताभ्याम् अन्त: हृदि ब्रह्मन् लोकान् द्रक्ष्यसि अपावृतान् ॥


तत आत्मनि लोके च भक्ति युक्त: समाहित: ।

द्रष्टा असि मां ततं ब्रह्यन् मयि लोकांस्त्वम् आत्मन: ॥


यदा तु सर्व भूतेषु दारुषु अग्निम् इव स्थितम् ।

प्रतिचक्षीत मां लोको जह्यात् तर्हि एव कश्मलम् ॥


यदा रहितम् आत्मानं भूतेन्द्रिय गुण आशयै: ।

स्वरूपेण मयोपेतं पश्यन् स्वाराज्यम् ऋच्छति ॥


नाना कर्म वितानेन प्रजा बह्वी: सिसृक्षत: ।

न आत्मा अवसीदति  अस्मिं: ते वर्षीयान् मद् अनुग्रह: ॥


ऋषिम् आद्यं न बध्नाति पापीयां त्वाम् रजोगुण: ।

यन्मनो मयि निर्बद्धं प्रजा: संसृजतो अपि ते ॥


ज्ञातोऽहं भवता तु अद्य दु: विज्ञेयोऽपि देहिनाम् ।

यन्मां त्वं मन्यसे अयुक्तं भूत इन्द्रिय गुण आत्मभि: ॥


तुभ्यं मद् विचिकित्सायाम् आत्मा मे दर्शितो अबहि: ।

नालेन सलिले मूलं पुष्करस्य विचिन्वत: ॥


यद् चकर्थ अङ्ग मत्-स्तोत्रं मत्कथा अभ्युदय अङ्कितम् ।

यद्वा तपसि ते निष्ठा स एष मद् अनुग्रह: ॥


प्रीतोऽहम् अस्तु भद्रं ते लोकानां विजय इच्छया ।

यद् अस्तौषी: गुणमयं निर्गुणं मा अनुवर्णयन् ॥


य एतेन पुमान् नित्यं स्तुत्वा स्तोत्रेण मां भजेत् ।

तस्याशु सम्प्रसीदेयं सर्व काम वरेश्वर: ॥


पूर्तेन तपसा यज्ञै: दानै: योग समाधिना ।

राद्धं नि:श्रेयसं पुंसां मत्प्रीति: तत्त्व वित् मतम् ॥


अहम् आत्मात्मनां धात: प्रेष्ठ: सन् प्रेयसाम् अपि ।

अतो मयि रतिं कुर्याद् देहादि: यत्कृते प्रिय: ॥


सर्व वेदमयेन इदम् आत्मना आत्म आत्म योनिना ।

प्रजा: सृज यथा पूर्वं याश्च मयि अनुशेरते ॥


मैत्रेय उवाच

तस्मा एवं जगत् स्रष्ट्रे प्रधान पुरुष ईश्वर: ।

व्यज्य इदं स्वेन रूपेण कञ्ज-नाभ तिरोदधे ॥


குருநாதர் துணை

ஶ்ரீ கிருஷ்ணரின் பத்னிகள் தங்கள் திருமணத்தை பற்றி சொல்கிறார்கள்

ஶ்ரீ கிருஷ்ணரின் மனைவிகள் வந்திருப்பதை பார்த்த திரௌபதி, அவர்களிடம் திருமணம் நடந்த நிகழ்வை பற்றி கேட்டாள்.

"ஜராசந்தனின் தலைமையில் பல மன்னர்கள் சிசுபாலனை எனக்கு மணம் செய்து வைக்க விரும்பினர். திருமணத்தை நிறுத்த நினைப்பவர்களுடன் சண்டையிட அவர்கள் தயாராக இருந்தனர். ஆனால் கிருஷ்ணர் வந்து, அவர்கள் அனைவரையும் தோற்கடித்து, இரையை எடுத்து செல்லும் சிங்கம் போல என்னை அழைத்துச் சென்றார்" என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், ருக்மிணி.


"என் மாமா ப்ரசேதஸ் கொல்லப்பட்டார், என் தந்தை சத்ரார்ஜித், கிருஷ்ணரை தவறாகக் குற்றம் சாட்டினார். தான் குற்றமற்றவர் என்பதை நிரூபிக்க, கிருஷ்ணர் ஜாம்பவானுடன் போரிட்டு, ச்யமந்தக மணியை திரும்பப் பெற்று, அதைத் திருப்பித் தந்தார். பின்னர் என் தந்தை வருத்தப்பட்டு, அந்த ரத்தினத்தை திரும்ப கொடுத்து, என்னையும் கிருஷ்ணருக்கே மணம் செய்து கொடுத்தார்" என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், சத்யபாமா..


“கிருஷ்ணர் என் தந்தையின் குகைக்குள் அந்த ச்யமந்தக மணியை தேடி வந்தார். அவர் யார் என்று தெரியாமல், என் தந்தை ஜாம்பவான், 27 நாட்கள் சண்டையிட்டார். கடைசியில், கிருஷ்ணரே ராமர் என்பதை உணர்ந்தார். பின்னர் அவர் கிருஷ்ணருக்கு ரத்தினத்தையும், என்னை அவரது மணப்பெண்ணாகவும் கொடுத்தார்.”, என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், ஜாம்பவதி.


“கிருஷ்ணரை என் கணவராகப் பெற நான் கடுமையான பிரார்த்தனைகளையும் விரதத்தையும் மேற்கொண்டேன். ஒரு நாள், அவர் அர்ஜுனனுடன் வந்து என்னை மணக்க ஒப்புக்கொண்டார்” என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், காளிந்தி.


“எனது சுயம்வரத்தில், கிருஷ்ணர் மற்ற எல்லா மன்னர்களையும் தோற்கடித்து, என்னைத் தன்னுடன் துவாரகைக்கு அழைத்துச் சென்றார்” என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், மித்ரவிந்தா.


“ஏழு வலிமையான காளைகளை அடக்கக் கூடியவர் யாரோ, அவர் என் பெண்ணை மணக்கலாம் என்று என் தந்தை சொன்னார். கிருஷ்ணர் அதை எளிதாகச் செய்தார், 7 காளைகளையும் அடக்கி, என்னை மணந்தார்” என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், சத்யா.


“நான் ஏற்கனவே விரும்பிய கிருஷ்ணரை, என் தந்தையே அழைத்து, முழுப் படையுடனும் என் தோழிகளுடன் அனுப்பி, என்னை மணம் செய்து கொடுத்தார்” என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், பத்ரா.


“எனது சுயம்வரத்தில் போட்டி நடந்தது. ஒரு மீன் மேலே கட்டப்பட்டு மறைந்திருந்தது, அதன் ப்ரதிபிம்பத்தின் ப்ரதிபிம்பமே  ஒரு பானை தண்ணீரில் காணப்பட்டது. பல மன்னர்கள் அந்த ப்ரதிபிம்பத்தை பார்த்து, மேலே இருந்த மீனை அடிக்க முயற்சி செய்தும், தவறினர். அர்ஜுனன் கிட்டத்தட்ட இலக்கைத் தாக்கினார், ஆனால் தவறிவிட்டார். பின்னர் கிருஷ்ணர் தனது அம்பை எய்து அதை சரியாகத் தாக்கினார். நான் அவர் மீது திருமண மாலையை அணிவித்தேன். மற்ற மன்னர்கள் கோபமடைந்து தாக்கினர், ஆனால் கிருஷ்ணர் அவர்கள் அனைவரையும் தோற்கடித்து, த்வாரகைக்கு ஒரு பிரமாண்டமான திருமணத்திற்காக என்னை அழைத்துச் சென்றார், என்று, தான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணனை அடைந்த நிகழ்வை சொன்னாள், லக்ஷ்மணா.


பலராமரின் தாயார் ரோஹிணிதேவி, கிருஷ்ணனின் மற்ற தேவிகளை பற்றி விவரித்தாள். "இவர்கள் அனைவரையும், பௌமாசுரன் என்ற அரக்கன் சிறைப்பிடித்து வைத்திருந்தான். இவர்கள் அனைவரும் பல தேசத்து அரசர்களின் மகள்கள். அந்த அசுரன் இவர்கள் அனைவரையும் பூட்டி வைத்திருந்தான். கிருஷ்ணன் அந்த அசுரனை கொன்று, அனைவரையும் விடுவித்தான். தங்களை ஶ்ரீ கிருஷ்ணன் தான் ஏற்க வேண்டும் என்று கேட்க, அனைவரையும் ஏற்று கொண்டான் ஶ்ரீ கிருஷ்ணன். பின்னர் அனைவரையும் தனது த்வாரகைக்கு இளவரசியாக ஆக்கினான்" என்று கூறினாள்.

Tuesday, 27 May 2025

8 wives of krishna. Who are they? Let us know

Draupadī asked the wives of Lord Kṛiṣhṇa how they came to marry Him.

Rukmiṇī said, “Many kings, led by jaraasandhaa, wanted me to marry Śiśupāla. They were ready to fight anyone who stopped the wedding. But Kṛiṣhṇa came, defeated them all, and carried me away like a lion taking its prey.”


Satyabhāmā said, “My uncle Prasena was killed, and my father wrongly blamed Kṛiṣhṇa. To prove His innocence, Kṛiṣhṇa fought jaambavaan, got back the  chchyaman thakaa jewel, and returned it. My father then felt sorry and gave me, and the jewel to Kṛiṣhṇa.”


Jāambavatī said, “Kṛiṣhṇa came into my father’s cave looking for the jewel. Not knowing who He was, my father fought with Him for 27 days. At last, he realized Kṛiṣhṇa was Lord Rāma. He then gave Kṛiṣhṇa the jewel and me as His bride.”

Kālindī said, “I performed strict prayers and fasting to get Kṛiṣhṇa as my husband. One day, He came with Arjuna and agreed to marry me.”


Mitravindā said, “At my marriage ceremony, Kṛiṣhṇa defeated all the other kings and took me with Him to Dvārakā.”


Satyā said, “My father said that whoever could tie up seven strong bulls could marry me. Kṛiṣhṇa easily did it, defeated all 7 bulls, and married me.”


Bhadrā said, “My father invited Kṛiṣhṇa, whom I already loved, and offered me to Him in marriage, along with a full army and my friends.”


Lakṣmaṇā said, “At my marriage contest, a fish was hidden high above, and only its reflection of its reflection could be seen in a pot of water. Many kings failed to hit it. Arjuna almost hit the target, but missed. Then Kṛiṣhṇa shot His arrow and hit it perfectly. I put the wedding garland on Him. The other kings got angry and attacked, but Kṛiṣhṇa defeated them all and took me to Dvārakā for a grand wedding.”


Rohiṇī-devī, mother of balaramaa, speaking for many other queens, said, “they were daughters of kings captured by the demon Bow-māasura. He kept them locked up. Kṛiṣhṇa killed him, freed them all, and then he married them all as his princess of dwaraka”


Saturday, 24 May 2025

ஸ்கந்தம் 3: அத்யாயம் 13 (வராஹ ஸ்துதி) - ஸ்ரீமத் பாகவதம் - Srimad Bhagavatham

வராஹ ஸ்துதி

ஸ்கந்தம் 3: அத்யாயம் 13

श्रीशुक उवाच

निशम्य वाचं वदतो मुने: पुण्यतमां नृप ।

भूय: पप्रच्छ कौरव्यो वासुदेव कथा आद‍ृत: ॥ 1


विदुर उवाच

स वै स्वायम्भुव: सम्राट् प्रिय: पुत्र: स्वयम्भुव: ।

प्रतिलभ्य प्रियां पत्नीं किं चकार ततो मुने ॥ 2


चरितं तस्य राजर्षे आदिराजस्य सत्तम ।

ब्रूहि मे श्रद्दधानाय विष्वक्सेन आश्रयो हि असौ ॥ 3


श्रुतस्य पुंसां सुचिर श्रमस्य

ननु अञ्जसा सूरिभि: इडित: अर्थ: ।

तत्तद् गुण अनुश्रवणं मुकुन्द-

पादारविन्द हृदयेषु येषाम् ॥ 4


श्रीशुक उवाच

इति ब्रुवाणं विदुरं विनीतं

सहस्र-शीर्ष्ण: चरण उपधानम् ।

प्रहृष्ट रोमा भगवत्कथायां

प्रणीयमानो मुनि: अभ्यचष्ट ॥ 5


मैत्रेय उवाच

यदा स्व-भार्यया सार्धं जात: स्वायम्भुवो मनु: ।

प्राञ्जलि: प्रणत: च इदं वेद-गर्भम् अभाषत ॥ 6


त्वमेक: सर्वभूतानां जन्मकृद् वृत्तिद: पिता ।

तथापि न: प्रजानां ते शुश्रूषा केन वा भवेत् ॥ 7 


तद् विधेहि नमस्तुभ्यं कर्मसु ईड्य आत्म-शक्तिषु ।

यत्कृत्वा इह यशो विष्वग् अमुत्र च भवेद्‍-गति: ॥ 8


ब्रह्मोवाच

प्रीत: तुभ्यम् अहं तात स्वस्ति स्ताद् वां क्षिती-ईश्वर ।

यत् निर्व्य-लीकेन हृदा शाधि मा इति आत्मना अर्पितम् ॥ 9


एतावति आत्मजै: वीर कार्या हि अपचिति: गुरौ ।

शक्त्या अप्रमत्तै: गृह्येत स-आदरं गत-मत्सरै: ॥ 10


स त्वम् अस्याम् अपत्यानि सद‍ृशानि आत्मनो गुणै: ।

उत्पाद्य शास धर्मेण गां यज्ञै: पुरुषं यज ॥ 11


परम् शुश्रूषणं मह्यम् स्यात् प्रजा रक्षया नृप ।

भगवान् ते प्रजा-भतु: हृषीकेशः अनु-तुष्यति ॥ 12


येषां न तुष्टो भगवान् यज्ञलिङ्गो जनार्दन: ।

तेषां श्रमो हि अपार्थाय यदात्मा न अद‍ृत: स्वयम् ॥ 13


मनुर् उवाच

आदेशे अहं भगवतो वर्तेय अमीव सूदन ।

स्थानं तु इह अनुजानीहि प्रजानां मम च प्रभो ॥ 14


यद् ओक: सर्वभूतानां मही मग्ना महा अम्भसि ।

अस्या उद्धरणे यत्नो देव देव्या विधीयताम् ॥ 15


मैत्रेय उवाच

परमेष्ठी तु अपां मध्ये तथा सन्नाम् अवेक्ष्य गाम् ।

कथम् एनां समुन्नेष्य इति दध्यौ धिया चिरम् ॥ 16


सृजतो मे क्षिति: वार्भि:प्लाव्यमाना रसां गता ।

अथ अत्र किम् अनुष्ठेयम् अस्माभि: सर्ग योजितै: ।

यस्याहं हृदयाद् आसं स ईशो विदधातु मे ॥ 17


इति अभिध्यायतो नासा विवरात्स हसानघ ।

वराह तोको निरगाद अङ्गुष्ठ परिमाणक: ॥ 18


तस्य अभिपश्यत: खस्थ: क्षणेन किल भारत ।

गज-मात्र: प्रववृधे तद् अद्भुतम् अभूत् महत् ॥ 19


मरीचि प्रमुखै र्विप्रै: कुमारै: मनुना सह ।

हृष्ट्वा तत् सौकरं रूपं तर्कयामास चित्रधा ॥ 20


किम् एतत् सूकर व्याजं सत्त्वं दिव्यम् अवस्थितम् ।

अहो बत आश्चर्यम् इदं नासाया मे विनि:सृतम् ॥ 21


द‍ृष्टो अङ्गुष्ठ शिरो मात्र: क्षणाद्‍ गण्ड-शिला-सम: ।

अपि स्विद् भगवानेष यज्ञो मे खेदयन् मन: ॥ 22


इति मीमांसत: तस्य ब्रह्मण: सह सूनुभि: ।

भगवान् यज्ञ-पुरुषो जगर्ज अगेन्द्र सन्निभ: ॥ 23


ब्रह्माणं हर्षयाम् आस हरिस्तांश्च द्विज उत्तमान् ।

स्व-गर्जितेन ककुभ: प्रतिस्वनयता विभु: ॥ 24


निशम्य ते घर्घरितं स्व-खेद

क्षयिष्णु माया मय सूकरस्य ।

जन: तप:सत्य निवासिन: ते

त्रिभि: पवित्रै: मुनयो अगृणन् स्म ॥ 25


तेषां सतां वेद वितान मूर्ति:

र्ब्रह्म अवधार्य आत्म गुण अनुवादम् ।

विनद्य भूयो विबुध उदयाय

गजेन्द्र लीलो जलम् आविवेश ॥ 26


उत्क्षिप्त-वाल: ख-चर: कठोर:

सटा विधुन्वन् खर रोमशत्वक् ।

खुर आहत अभ्र: सित-दंष्ट्र ईक्षा-

ज्योति: बभासे भगवान् महीध्र: ॥ 27


घ्राणेन पृथ्व्या: पदवीं विजिघ्रन्

क्रोड अपदेश: स्वयम् अध्वर अङ्ग: ।

कराल दंष्ट्रो अपि अकराल द‍ृग्भ्याम्

उद्वीक्ष्य विप्रान् गृणतो अविशत् कम् ॥ 28


स वज्र कूट अङ्ग निपात.वेग

विशीर्ण कुक्षि: स्तनयन् उदन्वान् ।

उत्सृष्ट दीर्घ उर्मि भुजैरिव आर्त:

चुक्रोश यज्ञेश्वर पाहि मेति ॥ 29


खुरै: क्षुरप्रै: दरयन् तद् आप:

उत्पार-पारं त्रिपरू रसायाम् ।

ददर्श गां तत्र सुषुप्सु: अग्रे

यां जीव-धानीं स्वयम् अभ्य धत्त ॥ 30


स्व-दंष्ट्रयो उद्‍धृत्य महीं निमग्नां

स उत्थित: संरुरुचे रसाया: ।

तत्रापि दैत्यं गदया आपतन्तं

सुनाभ सन्दीपित तीव्र मन्यु: ॥ 31


जघान रुन्धानम् असह्य विक्रमं

स लीलया इभं मृग-राड इव अम्भसि ।

तद्-रक्त पङ्क-अङ्कित गण्ड तुण्डो

यथा गजेन्द्रो जगतीं विभिन्दन् ॥ 32


तमाल नीलं सित दन्त कोट्या

क्ष्माम् उत्क्षिपन्तं गज-लीलया अङ्ग ।

प्रज्ञाय बद्ध अञ्जलयो अनुवाकै:

र्विरिञ्चि मुख्या उपतस्थु: ईशम् ॥ 33


ऋषय ऊचु:

जितं जितं ते अजित यज्ञ-भावन

त्रयीं तनुं स्वां परिधुन्वते नम: ।

यद् रोम गरेर्षु निलिल्यु: अद्धय:

तस्मै नम: कारण सूकराय ते ॥ 34


रूपं तवैतद् ननु दुष्कृत आत्मनां

दुर्दर्शनं देव यद् अध्वरात्मकम् ।

छन्दांसि यस्य त्वचि बर्हि रोमसु

आज्यं द‍ृशि तु अङ्‌घ्रिषु चातु: होत्रम् ॥ 35


स्रक् तुण्ड आसीत् स्रुव ईश नासयो:

इडा उदरे चमसा: कर्ण रन्ध्रे ।

प्राशित्रम् आस्ये ग्रसने ग्रहास्तु ते

यत् चर्वणं ते भगवन् अग्नि होत्रम् ॥ 36


दीक्षा अनुजन्म उपसद: शिरोधरं

त्वं प्राय-णीय उदय-नीय दंष्ट्र: ।

जिह्वा प्रवर्ग्य: तव शीर्षकं क्रतो:

सत्य आवसथ्यं चितयो असवो हि ते ॥ 37


सोम: तु रेत: सवनानि अवस्थिति:

संस्था विभेदा: तव देव धातव: ।

सत्राणि सर्वाणि शरीर सन्धि:

त्वम् सर्वयज्ञ क्रतु: इष्टि बन्धन: ॥ 38


नमो नमस्ते अखिल मन्त्र देवता

द्रव्याय सर्व क्रतवे क्रिय आत्मने ।

वैराग्य भक्त्या आत्म-जय-अनुभावित

ज्ञानाय विद्या-गुरवे नमो नम: ॥ 39


दंष्ट्र अग्र कोट्या भगवं त्वया धृता

विराजते भूधर भू: सभूधरा ।

यथा वनान् नि:सरतो दता धृता

मतङ् गजेन्द्रस्य सपत्र पद्मिनी ॥ 40


त्रयी-मयं रूपमिदं च सौकरं

भू-मण्डलेन अथ दता धृतेन ते ।

चकास्ति श‍ृङ्गोढ घनेन भूयसा

कुलाचल इन्द्रस्य यथैव विभ्रम: ॥ 41


संस्थापय एनां जगतां स-तस्थुषां

लोकाय पत्नीमसि मातरं पिता ।

विधेम च अस्यै नमसा सह त्वया

यस्यां स्वतेजो अग्निम् इव अरणि अवधा: ॥ 42


क: श्रद्दधीत अन्यतम: तव प्रभो

रसां गताया भुव उद्वि-बर्हणम् ।

न विस्मयो असौ त्वयि विश्व विस्मये

यो माययेदं ससृजे अति-विस्मयम् ॥ 43


विधुन्वता वेदमयं निजं वपु:

जन: तप:सत्य निवासिनो वयम् ।

सटा शिख उद्धूत शिव अम्बु बिन्दुभि:

विमृज्यमाना भृशम् ईश पाविता: ॥ 44


स वै बत भ्रष्ट मति: तवैषते

य: कर्मणां पारम् अपार कर्मण: ।

यद् योग माया गुण योग मोहितं

विश्वं समस्तं भगवन् विधेहि शम् ॥ 45


मैत्रेय उवाच

इति उपस्थीय-मानो असौ मुनिभि: ब्रह्म वादिभि: ।

सलिले स्व-खुर-आक्रान्त उपाधत्त अविता वनिम् ॥ 46


स इत्थं भगवान् उर्वीं विष्वक्सेन: प्रजापति: ।

रसाया लीलया उन्नीताम् अप्सु न्यस्य ययौ हरि: ॥ 47


य एवमेतां हरि-मेधसो हरे: ।

कथां सुभद्रां कथनीय-मायिन: ।

श‍ृण्वीत भक्त्या श्रवयेत वा उशतीं

जनार्दनो अस्याशु हृदि प्रसीदति ॥ 48


तस्मिन् प्रसन्ने सकल आशिषां प्रभौ

किं दुर्लभं ताभि: अलं लव आत्मभि: ।

अनन्य द‍ृष्टय‍ा भजतां गुह आशय:

स्वयं विधत्ते स्वगतिं पर: पराम् ॥ 49


को नाम लोके पुरुषार्थ सारवित्

पुरा-कथानां भगवत् कथा सुधाम् ।

आपीय कर्ण-अञ्जलिभि: भव अपहाम्

अहो विरज्येत विना नरेतरम् ॥ 50


इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां तृतीयस्कन्धे वराहप्रादुर्भावानुवर्णनि त्रयोदशोऽध्यायः ॥ 13

ஸ்கந்தம் 8: அத்யாயம் 3, ஸ்ரீமத் பாகவதம். Srimad Bhagavatham. கஜேந்திர ஸ்துதி (gajendra stuti)

ஸ்கந்தம் 8: அத்யாயம் 3

ஸ்ரீமத் பாகவதம்

Srimad Bhagavatham

கஜேந்திர ஸ்துதி

श्री बादरायणिरुवाच

एवं व्यवसितो बुद्ध्या समाधाय मनो हृदि ।

जजाप परमं जाप्यं प्राग्जन्मनि अनुशिक्षितम् ॥

ஸ்ரீ பாதராயண உவாச

ஏவம் வ்யவஸிதோ புத்த்யா ஸமாதாய மனோ ஹ்ருதி |

ஜஜாப பரமம் ஜாப்யம் ப்ராக்-ஜன்மனி அனுஸிக்ஷிதம் ||

Śrī Śukadeva Gosvāmī continued: Thereafter, the King of the elephants, Gajendra, fixed his mind in his heart with perfect intelligence and chanted a mantra which he had learned in his previous birth as Indradyumna and which he remembered by the grace of Kṛṣṇa

கஜேந்திரன் என்ற யானை, இவ்வாறு (ஏவம்) புத்தியை நிலைநிறுத்தி (வ்யவஸிதோ புத்த்யா), மனதை இதயத்தில் அடக்கி (ஸமாதாய மனோ ஹ்ருதி)  போன ஜன்மத்தில் (ப்ராக்-ஜன்மனி) இந்திரத்யும்னனாக தமிழகத்தை ஆண்ட போது, தான் அனுஷ்டித்த (அனுஸிக்ஷிதம்), ஸ்தோத்திரத்தை (ஜாப்யம்), பரமாத்மாவை (பரமம்) நோக்கி ஜபிக்க (ஜஜாப) தொடங்கியது.


श्री गजेन्द्र उवाच

ॐ नमो भगवते तस्मै यत एतत् चिद् आत्मकम् ।

पुरुषाय आदि-बीजाय पर-ईशाय अभि-धीमहि ॥

ஸ்ரீ கஜேந்திர உவாச

ஓம் நமோ பகவதே தஸ்மை

யத ஏதத் சித் ஆத்மகம் |

புருஷாய ஆதி-பீஜாய

பர-ஈஷாய அபி-தீமஹி ||

The King of the elephants, Gajendra, said: I offer my respectful obeisances unto the Supreme Person, Vāsudeva [oṁ namo bhagavate vāsudevāya]. Because of Him this material body acts due to the presence of spirit, and He is therefore the root cause of everyone. He is worshipable for such exalted persons as Brahmā and Śiva, and He has entered the heart of every living being. Let me meditate upon Him.

சேதன (soul) அசேதன (nature) ரூபமாக இருக்கும் (சித் ஆத்மகம்) இந்த உலகத்தை படைத்து, காத்து, அழிக்க (யத ஏதத்), ஆதி காரணமாக யார் இருக்கிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன். (ஓம் நமோ பகவதே தஸ்மை).

காலத்திற்கும், தேசத்திற்கும், பொருளுக்கும் கட்டுப்படாத புருஷன் யாரோ! (புருஷாய) மேன்மையான பிரம்மாவை விட உயர்ந்தவர் எவரோ! யார் முதன்முதலாக இருந்தோரே! (ஆதி-பீஜாய) எட்டு மங்களமான கல்யாண குணங்களும் நிரம்ப பெற்று இருப்பவர் யாரோ! யார் அப்பாற்பட்ட தலைவனோ! (பர-ஈஷாய) அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன். (அபி-தீமஹி)


यस्मिन् इदं यत: च इदं येन इदं य इदं स्वयम् ।

य: अस्मात् परस्मात् च पर: तं प्रपद्ये स्वयम्भुवम् ॥ 

The Supreme Godhead is the supreme platform on which everything rests, the ingredient by which everything has been produced, and the person who has created and is the only cause of this cosmic manifestation. Nonetheless, He is different from the cause and the result. I surrender unto Him, the Supreme Personality of Godhead, who is self-sufficient in everything.

இந்த உலகங்களெல்லாம் யாரிடத்திலிருந்து உண்டானதோ, யாரிடத்தில் ஒடுங்கி மறையுமோ! 

இந்த உலகங்களை எல்லாம் படைத்து, யார் காக்கின்றாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

யார் தன்னை இந்த உலகத்துக்குள் பிரவேசித்து கொண்டு, எல்லாமும் தானே என்று இருக்கிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

யார் சேதனா அசேதன இரண்டிலும் பிரவேசித்து, இரண்டிலும் ஒட்டாமல் தனித்து இருக்கிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.


य: स्व-आत्मनि इदं निज-मायया अर्पितं

क्‍वचिद् विभातं क्‍व च तत् तिरोहितम् ।

अविद्ध-द‍ृक् साक्षि उभयं तद् ईक्षते

स आत्म-मूल: अवतु मां परात्पर: ॥

The Supreme Personality of Godhead, by expanding His own energy, keeps this cosmic manifestation visible and again sometimes renders it invisible. He is both the supreme cause and the supreme result, the observer and the witness, in all circumstances. Thus He is transcendental to everything. May that Supreme Personality of Godhead give me protection.

தனக்கும் மேற்பட்டவன் என்று ஒருவரும் இல்லாமல் (அநீச:), யார் சுதந்திரமாக செயல்படுகிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

நாம (name) ரூபத்துடன் (form) தன்னையே உலகங்களாக, மனுஷ்ய, தேவர்களாக அனைத்துமாக இருக்கும் எவர், ப்ரளய காலத்தில் அனைத்து நாம ரூபத்தையும் தன்னிடமே மறைத்து நாம ரூபமற்ற நிர்குண ப்ரம்மமாக இருக்கிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

குறுகிய ஞானம் இல்லாமல், அளவிட முடியாத ஞானத்தை கொண்டிருப்பவர் எவரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

14 லோகங்களும் அழிந்து, பிரம்மாவும் மறைந்த நிலையில், அனைத்து சேதனா அசேதனங்களையும் தன்னில் அடக்கி, காரண நிலையில் சூக்ஷ்மமாக வைத்து (நாம ரூபம் இல்லாது), உலக ஸ்ருஷ்டி செய்ய சங்கல்பம் செய்ததும், சேதனா சேதனமாக  இருக்கும் உலகங்களை காரிய நிலையில், ஸ்தூலமாகவும் (நாம ரூபத்துடன்) யார் காட்டுகிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன்.

வேறொருவரால் படைக்கப்பட்டார் என்று இல்லாமல், தானே தனக்கு காரணமாக இருப்பவர் எவரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன். 

இயற்கைக்கும் அப்பாற்பட்டு, ஜீவனுக்கும் அப்பாற்பட்டு யார் இருக்கிறாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன். 

कालेन पञ्चत्वम् इतेषु कृत्स्‍नश:

लोकेषु पालेषु च सर्व हेतुषु ।

तम: तदा आसीद् गहनं गभीरं

य: तस्य पारे अभिविराजते विभु: ॥

In due course of time, when all the causative and effective manifestations of the universe, including the planets and their directors and maintainers, are annihilated, there is a situation of dense darkness. Above this darkness, however, is the Supreme Personality of Godhead. I take shelter of His lotus feet

இரண்டு பரார்த்தங்கள் கொண்ட கல்ப காலங்கள் பல முடிந்து,  பூமி உட்பட அனைத்து உலகங்களும், இவற்றை காக்கும் ப்ரம்மா உட்ப்ட அனைவரும் அழிந்து போன நிலையில், சூக்ஷ்மமாக, புரிந்து கொள்ள முடியாத, அளவிட முடியாத தமஸ் என்ற பேரிருள் மட்டுமே மிகுந்து இருந்தது.  அந்த பரமாத்மாவை நான் சரணடைகிறேன். அந்த தமஸிற்கும் அந்தர்யாமியாக இருந்து எந்த தோஷமும் இல்லாமல் இருப்பவர் யாரோ! அந்த பரமாத்மாவை நான் நமஸ்கரிக்கிறேன். ஸத்வ குணமே உள்ள மஹா யோகிகளாலும், சூக்ஷ்மமான அந்த பரமாத்மாவின் நிலையை அறிந்து கொள்ளமுடியாது. அப்படி இருக்க, மூட ஜனங்களில் எவன் தான் அந்த பரமாத்மாவின் ஸ்வரூபத்தை அறிந்து சொல்ல முடியும்?

न यस्य देवा ऋषय: पदं विदु:

जन्तु: पुन: क: अर्हति गन्तुम् ईरितुम् ।

यथा नटस्य आकृतिभि: विचेष्टतो

दुरत्यय अनुक्रमण: स मावतु ॥

An artist onstage, being covered by attractive dresses and dancing with different movements, is not understood by his audience; similarly, the activities and features of the supreme artist cannot be understood even by the demigods or great sages, and certainly not by those who are unintelligent like animals. Neither the demigods and sages nor the unintelligent can understand the features of the Lord, nor can they express in words His actual position. May that Supreme Personality of Godhead give me protection.

மேடையில் பல வேஷங்களை போட்டு நடனமாட வருபவனையே எளிதில் "இவன் தான்" என்று அறியமுடிவதில்லை. இப்படி இருக்க, கண்ணுக்கு அப்பாற்பட்ட, கண் பார்ப்பதற்கு காரணமாக இருக்கும் பரமாத்மாவினுடைய உண்மையை அறிவற்ற சம்சாரிகள் எப்படி அறிய முடியும்? பரமாத்மாவின் காரியங்களுக்கு காரணம் என்ன? என்று எவருமே அறிந்து கொள்ள முடியாதோ! அப்படிப்பட்ட அந்த பரமாத்மா என்னை ரக்ஷிக்கட்டும். 

दिद‍ृक्षवो यस्य पदं सुमङ्गलं

विमुक्त सङ्गा मुनय: सुसाधव: ।

चरन्ति अलोक व्रतम् अव्रणं वने

भूतात्म भूता: सुहृद: स मे गति: ॥

Renunciants and great sages who see all living beings equally, who are friendly to everyone and who flawlessly practice in the forest the vows of brahmacarya, vānaprastha and sannyāsa desire to see the all-auspicious lotus feet of the Supreme Personality of Godhead. May that same Supreme Personality of Godhead be my destination.


न विद्यते यस्य च जन्म कर्म वा

न नामरूपे गुणदोष एव वा ।

तथापि लोक अप्यय सम्भवाय य:

स्वमायया तानि अनुकालम् ऋच्छति ॥ 


तस्मै नम: पर ईशाय ब्रह्मणे अनन्त शक्तये ।

अरूपाय उरु-रूपाय नम आश्चर्य कर्मणे ॥

The Supreme Personality of Godhead has no material birth, activities, name, form, qualities or faults. To fulfill the purpose for which this material world is created and destroyed, He comes in the form of a human being like Lord Rāma or Lord Kṛṣṇa by His original internal potency. He has immense potency, and in various forms, all free from material contamination, He acts wonderfully. He is therefore the Supreme Brahman. I offer my respects to Him.


नम आत्म प्रदीपाय साक्षिणे परमात्मने ।

नमो गिरां विदूराय मनस: चेतसाम् अपि ॥ 

I offer my respectful obeisances unto the Supreme Personality of Godhead, the self-effulgent Supersoul, who is the witness in everyone’s heart, who enlightens the individual soul and who cannot be reached by exercises of the mind, words or consciousness.


सत्त्वेन प्रति-लभ्याय नैष्कर्म्येण विपश्चिता ।

नम: कैवल्य-नाथाय निर्वाण सुख संविदे ॥

The Supreme Personality of Godhead is realized by pure devotees who act in the transcendental existence of bhakti-yoga. He is the bestower of uncontaminated happiness and is the master of the transcendental world. Therefore I offer my respect unto Him.


नम: शान्ताय घोराय मूढाय गुण-धर्मिणे ।

निर्विशेषाय साम्याय नमो ज्ञान-घनाय च ॥

I offer my respectful obeisances to Lord Vāsudeva, who is all-pervading, to the Lord’s fierce form as Lord Nṛsiṁhadeva, to the Lord’s form as an animal [Lord Varāhadeva], to Lord Dattātreya, who preached impersonalism, to Lord Buddha, and to all the other incarnations. I offer my respectful obeisances unto the Lord, who has no material qualities but who accepts the three qualities goodness, passion and ignorance within this material world. I also offer my respectful obeisances unto the impersonal Brahman effulgence.


क्षेत्रज्ञाय नमस्तुभ्यं सर्व अध्यक्षाय साक्षिणे ।

पुरुषाय आत्म मूलाय मूल-प्रकृतये नम: ॥ 

I beg to offer my respectful obeisances unto You, who are the Supersoul, the superintendent of everything, and the witness of all that occurs. You are the Supreme Person, the origin of material nature and of the total material energy. You are also the owner of the material body. Therefore, You are the supreme complete. I offer my respectful obeisances unto You.


सर्व इन्द्रिय गुण द्रष्ट्रे सर्व प्रत्यय हेतवे ।

असता छायया उक्ताय सद् आभासाय ते नम: ॥

My Lord, You are the observer of all the objectives of the senses. Without Your mercy, there is no possibility of solving the problem of doubts. The material world is just like a shadow resembling You. Indeed, one accepts this material world as real because it gives a glimpse of Your existence.


नमो नमस्ते अखिल कारणाय

निष्कारणाय अद्भ‍ुत कारणाय ।

सर्व आगम आम्नाय महा-अर्णवाय

नम: अपवर्गाय पर-अयणाय ॥

My Lord, You are the cause of all causes, but You Yourself have no cause. Therefore You are the wonderful cause of everything. I offer my respectful obeisances unto You, who are the shelter of the Vedic knowledge contained in the śāstras like the Pañcarātras and Vedānta-sūtra, which are Your representations, and who are the source of the paramparā system. Because it is You who can give liberation, You are the only shelter for all transcendentalists. Let me offer my respectful obeisances unto You.


गुण अरणि छन्न चिद् उष्मपाय

तत् क्षोभ विस्फूर्जित मानसाय ।

नैष्कर्म्य भावेन विवर्जित आगम

स्वयं प्रकाशाय नम: करोमि ॥

My Lord, as the fire in araṇi wood is covered, You and Your unlimited knowledge are covered by the material modes of nature. Your mind, however, is not attentive to the activities of the modes of nature. Those who are advanced in spiritual knowledge are not subject to the regulative principles directed in the Vedic literatures. Because such advanced souls are transcendental, You personally appear in their pure minds. Therefore I offer my respectful obeisances unto You.


माद‍ृक् प्रपन्न पशु पाश विमोक्षणाय

मुक्ताय भूरि-करुणाय नम: अलयाय ।

स्व अंशेन सर्व तनुभृत् मनसि प्रतीत

प्रत्यग् दृशे भगवते बृहते नमस्ते ॥ 

Since an animal such as me has surrendered unto You, who are supremely liberated, certainly You will release me from this dangerous position. Indeed, being extremely merciful, You incessantly try to deliver me. By your partial feature as Paramātmā, You are situated in the hearts of all embodied beings. You are celebrated as direct transcendental knowledge, and You are unlimited. I offer my respectful obeisances unto You, the Supreme Personality of Godhead.


आत्म आत्मज आप्त गृह वित्त जनेषु सक्तै:

दुष्प्रापणाय गुण-सङ्ग विवर्जिताय ।

मुक्त-आत्मभि: स्व-हृदये परिभाविताय

ज्ञान-आत्मने भगवते नम ईश्वराय ॥

My Lord, those who are completely freed from material contamination always meditate upon You within the cores of their hearts. You are extremely difficult to attain for those like me who are too attached to mental concoction, home, relatives, friends, money, servants and assistants. You are the Supreme Personality of Godhead, uncontaminated by the modes of nature. You are the reservoir of all enlightenment, the supreme controller. I therefore offer my respectful obeisances unto You.


यं धर्म काम अर्थ विमुक्ति कामा

भजन्त इष्टां गतिम् आप्नुवन्ति ।

किं च आशिष: राति अपि देहम् अव्ययं

करोतु मे अदभ्र-दयो विमोक्षणम् ॥

After worshiping the Supreme Personality of Godhead, those who are interested in the four principles of religion, economic development, sense gratification and liberation obtain from Him what they desire. What then is to be said of other benedictions? Indeed, sometimes the Lord gives a spiritual body to such ambitious worshipers. May that Supreme Personality of Godhead, who is unlimitedly merciful, bestow upon me the benediction of liberation from this present danger and from the materialistic way of life.


एकान्तिनो यस्य न कञ्चन अर्थं

वाञ्छन्ति ये वै भगवत् प्रपन्ना: ।

अति अद्भ‍ुतं तत् चरितं सुमङ्गलं

गायन्त आनन्द समुद्र मग्ना: ॥


तम् अक्षरं ब्रह्म परं पर-ईशम्

अव्यक्तम् आध्यात्मिक योग गम्यम् ।

अति इन्द्रियं सूक्ष्मम् इव अति दूरम्

अनन्तम् आद्यं परि पूर्णम् ईडे ॥

Unalloyed devotees, who have no desire other than to serve the Lord, worship Him in full surrender and always hear and chant about His activities, which are most wonderful and auspicious. Thus they always merge in an ocean of transcendental bliss. Such devotees never ask the Lord for any benediction. I, however, am in danger. Thus I pray to that Supreme Personality of Godhead, who is eternally existing, who is invisible, who is the Lord of all great personalities, such as Brahmā, and who is available only by transcendental bhakti-yoga. Being extremely subtle, He is beyond the reach of my senses and transcendental to all external realization. He is unlimited, He is the original cause, and He is completely full in everything. I offer my obeisances unto Him


यस्य ब्रह्म आदयो देवा वेदा लोका: चर-आचरा: ।

नाम रूप विभेदेन फल्ग्व्या च कलया कृता: ॥


यथा अर्चिष: अग्ने: सवितु: गभस्तयो

निर्यान्ति संयान्ति असकृत् स्व-रोचिष: ।

तथा यत: अयं गुण सम्प्रवाहो

बुद्धि: मन: खानि शरीर सर्गा: ॥


स वै न देव असुर मर्त्य तिर्यङ्

न स्त्री न षण्ढो न पुमान् न जन्तु: ।

न अयं गुण: कर्म न सत् न च असत्

निषेध शेषो जयताद् अशेष: ॥

The Supreme Personality of Godhead creates His minor parts and parcels, the jīva-tattva, beginning with Lord Brahmā, the demigods and the expansions of Vedic knowledge [Sāma, Ṛg, Yajur and Atharva] and including all other living entities, moving and nonmoving, with their different names and characteristics. As the sparks of a fire or the shining rays of the sun emanate from their source and merge into it again and again, the mind, the intelligence, the senses, the gross and subtle material bodies, and the continuous transformations of the different modes of nature all emanate from the Lord and again merge into Him. He is neither demigod nor demon, neither human nor bird or beast. He is not woman, man, or neuter, nor is He an animal. He is not a material quality, a fruitive activity, a manifestation or nonmanifestation. He is the last word in the discrimination of “not this, not this,” and He is unlimited. All glories to the Supreme Personality of Godhead!


जिजीविषे न अहम् इह अमुया किम्

अन्त: बहि: च आवृतया इभ योन्या ।

इच्छामि कालेन न यस्य विप्लव:

तस्य आत्म लोक आवरणस्य मोक्षम् ॥

I do not wish to live anymore after I am released from the attack of the crocodile. What is the use of an elephant’s body covered externally and internally by ignorance? I simply desire eternal liberation from the covering of ignorance. That covering is not destroyed by the influence of time.


स: अहं विश्व सृजं विश्वम् अविश्वं विश्व-वेदसम् ।

विश्व-आत्मानम् अजं ब्रह्म प्रणत: अस्मि परं पदम् ॥ 

Now, fully desiring release from material life, I offer my respectful obeisances unto that Supreme Person who is the creator of the universe, who is Himself the form of the universe and who is nonetheless transcendental to this cosmic manifestation. He is the supreme knower of everything in this world, the Supersoul of the universe. He is the unborn, supremely situated Lord. I offer my respectful obeisances unto Him.


योग रन्धित कर्माण: हृदि योग-विभाविते ।

योगिन: यं प्रपश्यन्ति योग-ईशं तं नत: अस्मि अहम् ॥

I offer my respectful obeisances unto the Supreme, the Supersoul, the master of all mystic yoga, who is seen in the core of the heart by perfect mystics when they are completely purified and freed from the reactions of fruitive activity by practicing bhakti-yoga.


नमो नम: तुभ्यम् असह्य वेग:

शक्ति-त्रयाय अखिल धी गुणाय ।

प्रपन्न पालाय दुरन्त शक्तये

कद् इन्द्रियाणाम् अनवाप्य वर्त्मने ॥

My Lord, You are the controller of formidable strength in three kinds of energy. You appear as the reservoir of all sense pleasure and the protector of the surrendered souls. You possess unlimited energy, but You are unapproachable by those who are unable to control their senses. I offer my respectful obeisances unto You again and again.


न अयं वेद स्वम् आत्मानं यत् छक्त्या अहं धिया हतम् ।

तं दुरत्यय माहात्म्यं भगवन्तम् इत: अस्मि अहम् ॥

I offer my respectful obeisances unto the Supreme Personality of Godhead, by whose illusory energy the jīva, who is part and parcel of God, forgets his real identity because of the bodily concept of life. I take shelter of the Supreme Personality of Godhead, whose glories are difficult to understand


श्रीशुक उवाच

एवं गजेन्द्रम् उपवर्णित निर्विशेषं

ब्रह्म-आदयो विविध लिङ्ग भिदा अभिमाना: ।

न: इते यदा उपससृपु: निखिल आत्मकत्वात्

तत्र अखिल अमर-मय: हरि: आविरासीत् ॥

Śrī Śukadeva Gosvāmī continued: When the King of the elephants was describing the supreme authority, without mentioning any particular person, he did not invoke the demigods, headed by Lord Brahmā, Lord Śiva, Indra and Candra. Thus none of them approached him. However, because Lord Hari is the Supersoul, Puruṣottama, the Personality of Godhead, He appeared before Gajendra.


तं तद्वद् आर्तम् उपलभ्य जगत् निवास:

स्तोत्रं निशम्य दिविजै: सह संस्तुवद्भ‍ि: ।

छन्दोमयेन गरुडेन समुह्यमान:

चक्र-आयुध: अभ्यगमद् आशु यतो गजेन्द्र: ॥

After understanding the awkward condition of Gajendra, who had offered his prayers, the Supreme Personality of Godhead, Hari, who lives everywhere, appeared with the demigods, who were offering prayers to Him. Carrying His disc and other weapons, He appeared there on the back of His carrier, Garuḍa, with great speed, according to His desire. Thus He appeared before Gajendra.


स: अन्त:सरसि उरु-बलेन गृहीत आर्त:

द‍ृष्ट्वा गरुत्मति हरिं ख उपात्त चक्रम् ।

उत्क्षिप्य स अम्बुज करं गिरमाह कृच्छ्रात्

नारायण अखिल गुरो भगवन् नमस्ते ॥

Gajendra had been forcefully captured by the crocodile in the water and was feeling acute pain, but when he saw that Nārāyaṇa, wielding His disc, was coming in the sky on the back of Garuḍa, he immediately took a lotus flower in his trunk, and with great difficulty due to his painful condition, he uttered the following words: “O my Lord, Nārāyaṇa, master of the universe, O Supreme Personality of Godhead, I offer my respectful obeisances unto You.”


तं वीक्ष्य पीडितम् अज: सहसा अवतीर्य

स-ग्राहम् आशु सरस: कृपया उज्जहार ।

ग्राहाद् विपाटित मुखाद् अरिणा गजेन्द्रं

संपश्यतां हरि: अमूम् उचद् उच्छ्रियाणाम् ॥

Thereafter, seeing Gajendra in such an aggrieved position, the unborn Supreme Personality of Godhead, Hari, immediately got down from the back of Garuḍa by His causeless mercy and pulled the King of the elephants, along with the crocodile, out of the water. Then, in the presence of all the demigods, who were looking on, the Lord severed the crocodile’s mouth from its body with His disc. In this way He saved Gajendra, the King of the elephants.


इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायामष्टमस्कन्धे गजेन्द्र मोक्षणे तृतीयोऽध्यायः ॥ 3 ॥

ஸ்கந்தம் 2: அத்யாயம் 4 (ஸுக ஸ்துதி) - ஸ்ரீமத் பாகவதம் - Srimad Bhagavatham

ஸுக ஸ்துதி

ஸ்கந்தம் 2: அத்யாயம் 4

सूत उवाच

वैयासके: इति वच: तत्त्व निश्चयम् आत्मन: ।

उपधार्य मतिं कृष्णे औत्तरेय: सतीं व्यधात् ॥ 


आत्म जाय सुत आगार पशु द्रविण बन्धुषु ।

राज्ये च अविकले नित्यं विरूढां ममतां जहौ ॥


पप्रच्छ च इमम् एव अर्थं यन्मां पृच्छथ सत्तमा: ।

कृष्ण अनुभाव श्रवणे श्रद्दधानो महामना: ॥


संस्थां विज्ञाय संन्यस्य कर्म त्रै वर्गिकं च यत् ।

वासुदेवे भगवति आत्म भावं द‍ृढं गत: ॥


राजोवाच

समीचीनं वचो ब्रह्मन् सर्वज्ञस्य तव अनघ ।

तमो विशीर्यते मह्यं हरे: कथयत: कथाम् ॥


भूय एव विवित्सामि भगवान् आत्ममायया ।

यथेदं सृजते विश्वं दुर्विभाव्यम् अधीश्वरै: ॥


यथा गोपायति विभु: यथा संयच्छते पुन: ।

यां यां शक्तिम् उपाश्रित्य पुरु-शक्ति: पर: पुमान् ।

आत्मानं क्रीडयन् क्रीडन् करोति विकरोति च ॥


नूनं भगवतो ब्रह्मन् हरे: अद्भुत कर्मण: ।

दुर्विभाव्यम् इव आभाति कविभि: च अपि चेष्टितम् ॥


यथा गुणांस्तु प्रकृते: युगपत् क्रमश: अपि वा ।

बिभर्ति भूरिश: तु एक: कुर्वन् कर्माणि जन्मभि: ॥


विचिकित्सितम् एतत् मे ब्रवीतु भगवान् यथा ।

शाब्दे ब्रह्मणि निष्णात: परस्मिं च भवान् खलु ॥


सूत उवाच

इति उपामन्त्रितो राज्ञा गुण अनुकथने हरे: ।

हृषीकेशम् अनुस्मृत्य प्रतिवक्तुं प्रचक्रमे ॥


श्री शुक उवाच

नम: परस्मै पुरुषाय भूयसे

सद् उद्भव: स्थान निरोध लीलया ।

गृहीत शक्ति त्रितयाय देहिनाम्

अन्त: भवाय अनुपलक्ष्य वर्त्मने ॥


भूयो नम: सद् वृजिन: छिदे: असताम्

असम्भवाय अखिल सत्त्व मूर्तये ।

पुंसां पुन: पारमहंस्य आश्रमे

व्यवस्थितानाम् अनुमृग्य दाशुषे ॥


नमो नमस्तेस्तु ऋषभाय सात्वतां

विदूर काष्ठाय मुहु: कुयोगिनाम् ।

निरस्त साम्य अतिशयेन राधसा

स्वधामनि ब्रह्मणि रंस्यते नम: ॥


यत् कीर्तनं यत् स्मरणं यत् ईक्षणं

यत् वन्दनं यत् स्रवणं यत् अर्हणम् ।

लोकस्य सद्यो विधुनोति कल्मषं

तस्मै सुभद्र: स्रवसे नमो नम: ॥


विचक्षणा यत् चरण: उपसादनात्

सङ्गं व्युदस्य: उभयत: अन्तरात्मन: ।

विन्दन्ति हि ब्रह्मगतिं गतक्- लमा:

तस्मै सुभद्र: श्रवसे नमो नम: ॥


तपस्विनो दान परा यशस्विनो

मनस्विनो मन्त्र विद: सुमङ्गला: ।

क्षेमं न विन्दन्ति विना यत् अर्पणं

तस्मै सुभद्र श्रवसे नमो नम: ॥


किरात हूण आन्ध्र पुलिन्द पुल्कशा

आभीर शुम्भा यवना: खस आदय: ।

ये अन्ये च पापा यत् अपाश्रय आश्रया:

शुध्यन्ति तस्मै प्रभविष्णवे नम: ॥


स एष आत्मा आत्मवताम् अधीश्वर-

त्रयी मयो धर्म मय: तपो मय: ।

गत व्यलीकै: अज शङ्कर आदिभि:

वितर्क्य लिङ्गो भगवान् प्रसीदताम् ॥


श्रिय:-पति: यज्ञ-पति: प्रजा-पति:

धियां-पति: लोक-पति:  धरा-पति: ।

पति: गति: च अन्धक वृष्णि सात्वतां

प्रसीदतां मे भगवान् सतां-पति: ॥


यद् अङ्‍घ्र्‌य ध्यान समाधि धौतया

धिया अनुपश्यन्ति हि तत्त्वम् आत्मन: ।

वदन्ति च एतत् कवयो यथा-रुचं

स मे मुकुन्दो भगवान् प्रसीदताम् ॥


प्रचोदिता येन पुरा सरस्वती

वितन्वता अजस्य सतीं स्मृतिं हृदि ।

स्वलक्षणा प्रादुरभूत् किल आस्यत:

स मे ऋषीणाम् ऋषभ: प्रसीदताम् ॥


भूतै: महद्भि: य इमा: पुरो विभु:

निर्माय शेते यद् अमूषु पूरुष: ।

भुङ्क्ते गुणान् षोडश षोडश आत्मक:

स अलङ्‌कृषीष्ट भगवान् वचांसि मे ॥


नमस्तस्मै भगवते वासुदेवाय वेधसे ।

पपु: ज्ञानमयं सौम्या यत् मुख अम्बुरुह आसवम् ॥


एतद् एव आत्म भू राजन् नारदाय विपृच्छते ।

वेद गर्भो अभ्यधात् साक्षाद् यद् आह हरि: आत्मन: ॥


इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां द्वितीयस्कन्धे नैमिषीयोपाख्याने चतुर्थोऽध्यायः ॥ 4

ஸ்கந்தம் 10: அத்யாயம் 90 (கிருஷ்ணனின் வைபவம் - ஸ்ரீமத் பாகவதம் - Srimad Bhagavatham)

கிருஷ்ணனின் வைபவம்

ஸ்கந்தம் 10: அத்யாயம் 90

श्री शुक उवाच
सुखं स्व-पुर्यां निवसन् द्वारकायां श्रियः पतिः।
सर्व-सम्पत्-समृद्धायां जुष्टायां वृष्णि-पुङ्गवैः॥ 01

स्त्रीभिः च उत्तम-वेषाभिः नव-यौवन-कान्तिभिः।
कन्दुक-आदिभिः हर्म्येषु क्रीडन्तीभिः तडित्-द्युभिः॥ 02

नित्यं सङ्कुल-मार्गायां मद-उद्भिः मतङ्गजैः।
स्व-लङ्कृतैः भटैः अश्वैः रथैः च कनक-उज्ज्वलैः॥ 03

उद्यान-उपवन-आढ्यायां पुष्पित-द्रुम-राजिषु।
निर्विशद्-भृङ्ग-विहगैः नादितायां समन्ततः॥ 04

रेमे षोडश-साहस्र पत्नीनां एक-वल्लभः।
तावत्-विचित्र-रूपः असौ तद्-गेहेषु महा-ऋद्धिषु॥ 05

प्रोत्फुल्ल-उत्पल-कह्लार कुमुद-अम्भोज-रेणुभिः।
वासित-अमल-तोयेषु कूजत्-द्विज-कुलेषु च॥ 06

विजहार विगाह्य अम्भः ह्रदिनीषु महा-उदयः।
कुच-कुङ्कुम-लिप्त-अङ्गः परिरब्धः च योषिताम्॥ 07

उपगीयमानः गन्धर्वैः मृदङ्ग-पणव-अनकान्।
वादयद्भिः मुदाः वीणां सूत-मागध-वन्दिभिः॥ 08

सिच्यमानः अच्युतः ताभिः हसन्तीभिः स्म रेचकैः।
प्रतिषिञ्चन् विचिक्रीडे यक्षीभिः यक्ष-राट् इव॥ 09

ताः क्लिन्न-वस्त्र-विवृत-उरु-कुच-प्रदेशाः
सिञ्चन्त्य उद्धृत-बृहत्-कबर-प्रसूनाः।
कान्तं स्म रेचक-जिहीरषया उपगुह्य
जात-स्मर-उत्सव-लसत्-वदनाः विरेजुः॥ 10

कृष्णः तु तत्-स्तन-विषक्त-कुङ्कुम-स्रक्
क्रीडा-अभिषङ्ग-धुत-कुन्तल-वृन्द-बन्धः।
सिञ्चन् मुहुः युवतिभिः प्रतिषिच्यमानः
रेमे करेणुभिः इव इभ-पतिः परीतः॥ 11

नटानां नर्तकीनां च गीत-वाद्य-उपजीविनाम्।
क्रीडा-अलङ्कार-वासांसि कृष्णः अदात् तस्य च स्त्रियः॥ 12

कृष्णस्य एवम् विहरतः गति-आलाप-इक्षित-स्मितैः।
नर्म-क्ष्वेलि-परिष्वङ्गैः स्त्रीणां किल हृता धियः॥ 13

ऊचुः मुकुन्द-एक-धियः अगिरः उन्मत्तवत् जडम्।
चिन्तयन्त्यः अरविन्द-आक्षं तानि मे गदतः शृणु॥ 14

महिष्यः ऊचुः
कुररि विलपसि त्वं वीत-निद्रा न शेषे
स्वपिति जगति रात्र्याम् ईश्वरः गुप्त-बोधः।
वयम् इव सखि कचित् गाढ-निर्भिन्न-चेताः
नलिन-नयन-हास-उदार-लील-ईक्षितेन॥ 15

नेत्रे निमीलयसि नक्तम् अदृष्ट-बन्धुः
त्वं रोरवीषि करुणं बत चक्रवाकि।
दास्यं गताः वयम् इव अच्युत-पाद-जुष्टाम्
किं वा स्रजं स्पृहयसे कबरेण वोढुम्॥ 16

भोः भोः सदा निष्टनसे उदन्-वन्
न लब्ध-निद्रः अधिगत-प्रजागरः।
किं वा मुकुन्द-अपहृत-आत्म-लाञ्छनः
प्राप्तां दशां त्वं च गतः दुरत्ययाम्॥ 17

त्वं यक्ष्मणा बलवता असि गृहीतः
इन्दो क्षीण-तमः न निज-दीधितिभिः क्षिणोषि।
कचित् मुकुन्द-गदितानि यथा वयम् त्वं
विस्मृत्य भोः स्थगित-गिरी उपलक्ष्यसे नः॥ 18

किं तु आचरितम् अस्माभिः मलय-अनिल ते अप्रियम्।
गोविन्द-आपाङ्ग-निर्भिन्ने हृदि ईरयसि नः स्मरम्॥ 19

मेघ-श्रीमन् त्वम् असि दयितः यादव-इन्द्रस्य नूनम्
श्रीवत्स-अङ्कं वयम् इव भवान् ध्यायति प्रेम-बद्धः।
अत्युत्कण्ठः शबल-हृदयः अस्मद्-विधः बाष्प-धाराः
स्मृत्वा स्मृत्वा विसृजसि मुहुः दुःखदः तत्-प्रसङ्गः॥ 20

प्रिय-राव-पदानि भाषसे मृत-सञ्जीविकया अनया गिरा।
करवाणि किम् अद्य ते प्रियं वद मे वल्गित-कण्ठ कोकिल॥ 21

न चलसि न वदसि उदार-बुद्धे
क्षितिधर चिन्तयसे महान्तम् अर्थम्।
अपि बत वसुदेव-नन्दन-अङ्घ्रिम्
वयम् इव कामयसे स्तनैः विधर्तुम्॥ 22

शुष्यत्-ह्रदाः कर-शिता बत सिन्धु-पत्न्यः
सम्प्रति-अपास्त-कमल-श्रियः इष्ट-भर्तुः।
यत्-वत् वयम् मधुपतेः प्रणय-अवलोकम्
अप्राप्य मुष्ट-हृदयाः पुरु-कर्शिताः स्म॥ 23

हंस स्वागतम् आस्यताम् पिब पयः
ब्रूहि अङ्ग शौरेः कथां दूतम् त्वाम् नु विदाम।
कचित् अजितः स्वस्ति-आस्तु उक्तं पुरा
किं वा नः चल-सौहृदः स्मरति तम्
कस्मात् भजामः वयम् क्षौद्र-अलापय कामदम्
श्रियम् ऋते सा एव एक-निष्ठा स्त्रियाम्॥ 24

इति ईदृशेन भावेन कृष्णे योग-ईश्वर-ईश्वरे।
क्रियमाणेन माधव्यः लेभिरे परमां गतिम्॥ 25

श्रुत-मात्रः अपि यः स्त्रीणाम् प्रसह्य आर्षते मनः।
उरु-गाय-उरु-गीतः वा पश्यन्तीनाम् कुतः पुनः॥ 26

याः सम्पर्यचरन् प्रेम्णा पाद-संवाहन-आदिभिः।
जगत्-गुरुम् भर्तृ-बुद्ध्या तासाम् किम् वर्ण्यते तपः॥ 27

एवम् वेद-उदितं धर्मम् अनुतिष्ठन् सताम् गतिः।
गृहम् धर्म-अर्थ-कामानाम् मुहुः च आदर्शयत् पदम्॥ 28

आस्थितस्य परम् धर्मम् कृष्णस्य गृह-मेधिनाम्।
आसन् षोडश-साहस्रं महिष्यः च शत-अधिकम्॥ 29

तासाम् स्त्री-रत्न-भूतानाम् अष्टौ याः प्राक् उदाहृताः।
रुक्मिणी-प्रमुखाः राजन् तत्-पुत्राः च अनु-पूर्वशः॥ 30

एकैकस्याम् दश दश कृष्णः अजीजनत् आत्मजान्।
यावती आत्मनः भार्याः अमोघ-गतिः ईश्वरः॥ 31

तेषाम् उद्दाम-वीर्याणाम् अष्टादश महारथाः।
आसन् उदार-यशसः तेषाम् नामानि मे शृणु॥ 32

प्रद्युम्नः च अनिरुद्धः च दीप्तिमान् भानुः एव च।
साम्बः मधुः बृहद्भानुः चित्रभानुः वृकः अरुणः॥ 33

पुष्करः वेदबाहुः च श्रुतदेवः सुनन्दनः।
चित्रबाहुः विरूपः च कविः न्यग्रोधः एव च॥ 34

एतेषाम् अपि राजेन्द्र तनुजानाम् मधु-द्विषः।
प्रद्युम्नः आसीत् प्रथमः पितृवत् रुक्मिणी-सुतः॥ 35

सः रुक्मिणः दुहितरम् उपयेमे महारथः।
तस्मात् सुतः अनिरुद्धः अभूत् नाग-अयुत-बल-अन्वितः॥ 36

सः च अपि रुक्मिणः पौत्रीम् दौहित्रः जगृहे ततः।
वज्रः तस्य अभवत् यः तु मौषलात् अवशेषितः॥ 37

प्रतिबाहुः अभूत् तस्मात् सुबाहुः तस्य च आत्मजः।
सुबाहोः शान्तसेनः अभूत् शतसेनः तु तत्-सुतः॥ 38

न हि एतस्मिन् कुले जाताः अधनाः अबहु-प्रजाः।
अल्प-आयुषः अल्प-वीर्याः च अब्रह्मण्याः च जज्ञिरे॥ 39

यदु-वंश-प्रसूतानाम् पुंसाम् विख्यात-कर्मणाम्।
सङ्ख्या न शक्यते कर्तुम् अपि वर्ष-अयुतैः नृप॥ 40

तिस्रः कोट्यः सहस्राणाम् अष्ट-अशीति-शतानि च।
आसन् यदु-कुल-आचार्याः कुमाराणाम् इति श्रुतम्॥ 41

सङ्ख्यानम् यादवानाम् कः करिष्यति महात्मनाम्।
यत्र आयुतानाम् अयुत-लक्षेण आस्ते सः आहुकः॥ 42

देव-असुर-आवहता दैतेयाः ये सुदारुणाः।
ते च उत्पन्नाः मनुष्येषु प्रजाः दृप्ताः बबाधिरे॥ 43

तत्-निग्रहाय हरिणा प्रोक्ता देवाः यदुः कुले।
अवतीर्णाः कुल-शतम् तेषाम् एक-अधिकम् नृप॥ 44

तेषाम् प्रमाणम् भगवान् प्रभुत्वेन अभवत् हरिः।
ये च अनुवर्तिनः तस्य ववृधुः सर्व-यादवाः॥ 45

शय्या-आसन-अटन-आलाप-क्रीडा-स्नान-आदि-कर्मसु।
न विदुः सन्तम् आत्मानम् वृष्णयः कृष्ण-चेतसः॥ 46

तीर्थम् चक्रे नृप उन्नम् यत् अजनि यदुषु
स्वः-सरित्-पाद-शौचम् विद्वित्-स्निग्धाः स्वरूपम् ययुः।
अजित-पराः श्रीः यत्-अर्थे अन्य-यत्नः।
यत्-नाम अ-मङ्गल-घ्नम् श्रुतम् अथ गदितम्
यत्-कृतः गोत्र-धर्मः कृष्णस्य एतत् न चित्रम्
क्षिति-भर-हरणम् काल-चक्र-आयुधस्य॥ 47

जयति जन-निवासः देवकी-जन्म-वादः
यदु-वर-परिषद्-स्वैः दोर्भिः अस्यन् अधर्मम्।
स्थिर-चर-वृजिन-घ्नः सुस्मित-श्री-मुखेन
व्रज-पुर-वनितानाम् वर्धयन् काम-देवम्॥ 48

इत्थम् परस्य निज-वर्त्म-रिरक्षया आत्त-लीला-तनोः
तत्-अनुरूप-विडम्बनानि।
कर्माणि कर्म-कषणानि यदूत्तमस्य
श्रूयात् अमुष्य पदयोः अनुवृत्तिम् इच्छन्॥ 49

मर्त्यः तया अनु-सव-मेधितया मुकुन्द-
श्रीमत्-कथा-श्रवण-कीर्तन-चिन्तया एति।
तत्-धाम दुस्तर-कृतान्त-जव-अपवर्गम्
ग्रामात् वनम् क्षिति-भुजः अपि ययुः यत्-अर्थाः॥ 50

इति श्रीमद्भागवते महा-पुराणे पारमहंस्यां संहितायाम्
दशम-स्कन्धे उत्तर-अर्धे श्री-कृष्ण-चरित-अनुवर्णनं नाम
नवतितमः अध्यायः॥ 90