சந்யாச தர்மம்
ஸ்கந்தம் 7: அத்யாயம் 13
श्री-नारद उवाच
कल्पः त्वेवं परिव्रज्य देह-आत्मा-शेषितः।
ग्रामैः एक-रात्र-विधिना निरपेक्षः चरन् महीम् ॥ १ ॥
बिभृयात् यद्यसौ वासः कौपीन-आच्छादनम् परम्।
त्यक्तं न दण्ड-लिङ्गाद् एरन्यत् किञ्चिद् अनापदि ॥ २ ॥
एक एव चरत् भिक्षुः आत्म-आरामः अनापाश्रयः।
सर्व-भूत-सुहृच्छान्तः नारायण-परायणः ॥ ३ ॥
पश्येत् आत्मन्य अदो विश्वं परे सदसतः अव्यये।
आत्मानं च परं ब्रह्म सर्वत्र सदसन्मये ॥ ४ ॥
सुप्ति-प्रबोध-योः सन्धा आत्मनो गतिः आत्म-दृष्टिः।
पश्यन् बन्धं च मोक्षं च माया-आत्रं न वस्तुतः ॥ ५ ॥
न अभिनन्देत् ध्रुवं मृत्युमध्रुवं वास्य जीवितम्।
कालं परं प्रतीक्षेत् भूतानां प्रभव-अप्ययम् ॥ ६ ॥
न आस् शास्त्रेṣu सज्जेत् न उपजीवेत् जीविकाम्।
वाद-वादाṃ त्यजेत् तर्कान् पक्षं कं च न संश्रयेत् ॥ ७ ॥
न शिष्य-अनुबध्नीत् ग्रन्थान् नैवाभ्यसेद् बहून्।
न व्याख्याम् उपयुञ्जीत् न आरम्भान् आरभेत् क्वचित् ॥ ८ ॥
न यतेर आश्रमः प्रायः धर्म-हेतुः महात्मनः।
शान्तस्य समचित्तस्य बिभृयात् उ वा त्यजेत् ॥ ९ ॥
अव्यक्त-लिङ्गो व्यक्त-ार्थो मनीष्युन्मत्त-बालवत्।
कविः मूक-वद् आत्मानं स दृष्ट्या दर्शयेत् नृणाम् ॥ १० ॥
अत्रापि उदाहरन्तीम् अमितिहासं पुरातनम्।
प्रह्रादस्य च संवादं मुने-राज-गरस्य च ॥ ११ ॥
तं शयानं धर-उपस्थे कावेर्यां सह्य-सा अनुनि।
रजस्वलैः तनू-देशैः निगूढा अम-तेजसम् ॥ १२ ॥
ददर्श लोकान् विचर-लोक-तत्त्व-विवित्सया।
वृतः अमात्यैः कतिपयैः प्रह्रादः भगवत् प्रियः ॥ १३ ॥
कर्मणाऽऽकृतिभिः वाचा लिङ्गैः वर्ण-आश्रमादिभिः।
न विदन्ति जना यं वै सोऽसौ इति न वेति च ॥ १४ ॥
तं नत्वा अभ्यर्च्य विधिवत् पादयोः शिरसा स्पृशन्।
विवित्सुरिदम् अप्राक्षीन् महाभागवतः असुरः ॥ १५ ॥
बिभर्षि कायं पीवानं सोद्यमो भोग-वान् यथा।
वित्तं चैव उद्यमवतां भोगः वित्तवताम् इह।
भोगिनां खलु देहः एयं पीवा भवति नान्यथा ॥ १६ ॥
न ते शयानस्य निरुद्यमस्य
ब्रह्मन् नु हार्थो यत् एव भोगः।
अभोगिनोऽयं तव विप्र देहः
पीवा यतस्तद् वद नः क्षमं चेत् ॥ १७ ॥
कविः कल्पः निपुण-दृष्टिक् चित्र-प्रिय-कथः समः।
लोकस्य कुर्वतः कर्म शेषे तद् वीक्षितापि वा ॥ १८ ॥
श्री-नारद उवाच
स इति दैत्य-पतिना परिपृष्टः महामुनिः।
स्मयमानः तम् अभ्याह तद् वाग-मृत-यन्त्रितः ॥ १९ ॥
श्री-ब्राह्मण उवाच
वेदेत् अम् असुर-श्रेष्ठ भवान् नन्व् आर्य-सम्मतः।
ईह उपर-मयोः नृणां पदानि अध्यात्म-चक्षुषा ॥ २० ॥
श्री-नारद उवाच
यस्य नारायणः देवः भगवान् हृद्गतः सदा।
भक्त्या केवल-याज्ञ-ज्ञानं धुनोति ध्वान्त-मर्कवत् ॥ २१ ॥
अथापि ब्रूमहे प्रश्नाँस्तव राजन्यः अश्रुतम्।
सम्भावणीयः हि भवान् आत्मनः शुद्धिम् इच्छताम् ॥ २२ ॥
तृष्णया भव-वाहिन्या योग्यैः कामैः पूर्यया।
कर्माणि कार्य-माणोऽहं नाना-योनिषु योजितः ॥ २३ ॥
यदृच्छया लोकम् इमं प्रापितः कर्म-भिर्भ्रमन्।
स्वर्ग-अपवर्गयोः द्वारं तिरश्चां पुनः अस्य च ॥ २४ ॥
अत्रापि दम्पतीनां च सुखायान्यापनुत्तये।
कर्माणि कुर्वतां दृष्ट्वा निवृत्तोऽस्मि विपर्ययम् ॥ २५ ॥
सुखम् अस्यात्मनो रूपम् सर्वे होपरति स्तनुः।
मनः-संस्पर्श-जाः दृष्ट्वा भोगान् स्वप्स्यामि संविशन् ॥ २६ ॥
इत्येतदात्मनः स्वार्थं सन्तं विस्मृत्य वै पुमान्।
विचित्रा असति द्वैते घोराम् आप्नोति संसृतिम् ॥ २७ ॥
जलं तत् उद्भवैः छन्नम् हित्वा आज्ञो जल-काम्यया।
मृग-तृष्णाम् उपाधावेद् यथा अन्यत्रार्थ-दृष्टिः स्वतः ॥ २८ ॥
देहादिभिः दैवतन्त्रैः आत्मनः सुख-मीहतः।
दुःख-आत्ययं चानीशस्य क्रिया मोघाः कृताः कृताः ॥ २९ ॥
आध्यात्मिका दिभिः दुःखैर् विमुक्तस्य कर्हिचित्।
मर्त्यस्य कृच्छ्र-उपनतैः अर्थैः कामैः क्रियेत् किम् ॥ ३० ॥
पश्यामि धनिनां क्लेशं लुब्धानाम् अजित-आत्मनाम्।
भयात् अलब्द-निद्राणां सर्वतोऽभि-विशङ्किनाम् ॥ ३१ ॥
राजतश् चोरतः शत्रोः स्वजनात् पशु-पक्षितः।
अर्थिभ्यः कालतः स्वस्मान् नित्यं प्राणार्थवद्भयम् ॥ ३२ ॥
शोक-मोह-भय-क्रोध-राग-क्लैब्य-श्रमा दयः।
यन् मूलाः स्युर्नृणां जह्यात् स्पृहां प्राणार्थयोः बुधः ॥ ३३ ॥
मधु-कार महा-सर्पौ लोकेऽस्मिन् नो गुरु-त्तमौ।
वैराग्यं परि-तोषं च प्राप्ता यच्छिक्षया वयम् ॥ ३४ ॥
विरागः सर्व-कामेभ्यः शिक्षितः मे मधु-व्रतात्।
कृच्छ्र-आप्तं मधु वद् वित्तं हत्वा अप्यन्यो हरेत् पतिम् ॥ ३५ ॥
अनीहः परि-तुष्ट-आत्मा यदृच्छा उपनतादहम्।
नो चेच्छये बह्व-हानि महा-हिरिव् सत्त्ववान् ॥ ३६ ॥
क्वचिद् अल्पं क्वचिद् भूरि भुञ्जेऽन्नं स्वाद् वस्वादु वा।
क्वचिद् भूरि-गुणोपेतं गुण-हीनम् उत् क्वचित् ॥ ३७ ॥
श्रद्धा-उपहतं क्वापि कदाचिन् मान-वर्जितम्।
भुञ्जे भुक्त्वा तः कस्मिंश्चिद् दिवा नक्तं यदृच्छया ॥ ३८ ॥
क्षौम् दुकूलम् अजिनं चीरम् वल्कलम् एव वा।
वसेऽन्यदपि सम्प्राप्तं दिष्ट-भुक् तुष्ट-धीर-हम् ॥ ३९ ॥
क्वचि इच्छा धरोपस्थे तृण-पर्ण-ाश्म-भस्मसु।
क्वचित् प्रासाद-पर्यङ्के कशिपौ वा परेच्छया ॥ ४० ॥
श्री-नारद उवाच
क्वचित् स्नातः अनुलिप्त-आङ्गः सुवासाः स्रग्-वलङ्कृतः।
रथेभि अश्वैः चरे क्वापि दिग्वासा ग्रहवत् विभो ॥ ४१ ॥
नाहं निन्दे न च स्तौमि स्वभाव-विषमं जनम्।
एतेषां श्रेय आशासे उ तैकात्म्यं महात्मनि ॥ ४२ ॥
विकल्पं जुहुयाच् चित्तौ तां मनस्य अर्थ-विभ्रमे।
मनो वैकारिके हुत्वा तन्मायायां जुहोत्य अनु ॥ ४३ ॥
आत्मानुभूतौ तां मायां जुहुयात् सत्य-दृष्टि-मुनिः।
ततो निरीहः विरमेत् स्वानुभूत्याऽऽत्मनि स्थितः ॥ ४४ ॥
स्व-आत्म-वृत्तं मयेत्थं ते सुगुप्तम् अपि वर्णितम्।
व्यपेतं लोक-शास्त्राभ्यां भवान् हि भगवत् परः ॥ ४५ ॥
श्री-नारद उवाच
धर्मं पारमहंस्यं वै मुनेः श्रुत्वा असुर-ईश्वरः।
पूजयित्वा ततः प्रीतः आमन्त्र्य प्रययौ गृहम् ॥ ४६ ॥
॥ इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां सप्तम-स्कन्धे युधिष्ठिर-नारद-संवादे यति-धर्मे त्रयोदशोऽध्यायः ॥ १३ ॥
No comments:
Post a Comment