பிரஹலாதன் சக மாணவர்களுக்கு உபதேசிக்கிறான்
ஸ்கந்தம் 7: அத்யாயம் 6
प्रह्लाद उवाच –
कौमार आचरेत् प्राज्ञः धर्मान् भागवत-आनिह।
दुर्लभं मानुषं जन्म तद् अपि अध्रुव-मत् अर्थ-दम् ॥ १ ॥
यथा हि पुरुषस्य एह विष्णोः पाद-उपसर्पणम्।
यद् एष सर्व-भूतानां प्रिय आत्म-ईश्वरः सुहृत् ॥ २ ॥
सुख-मैन्द्रियकं दैत्या देह-योगेन देहिनाम्।
सर्वत्र लभ्यते दैव-आद्यथा दुःख-मय-तनतः ॥ ३ ॥
तत् प्रयासो न कर्तव्यो यत् आयुर्व्ययः परम्।
न तथा विन्दते क्षेमं मुकुन्द-चरण-आम्बुजम् ॥ ४ ॥
ततो यत् एत कुशलः क्षेमाय भयम् आश्रितः।
शरीरं पौरुषं यावन् विपद्येत पुष्कलम् ॥ ५ ॥
पुंसो वर्ष-शतं ह्यायुस्तद् अर्धं च अजितात्मनः।
निष्फलं यद् असौ रात्र्यां शेतेऽन्धं प्रापितस्तमः ॥ ६ ॥
मुग्धस्य बाल्ये कौमारे क्रीडतो याति विंशतिः।
जरया ग्रस्त-देहस्य याति अल्पस्य विंशतिः ॥ ७ ॥
दुरापूरेण कामेन मोहेन च बलीयसा।
शेषं गृहेषु सक्तस्य प्रमत्तस्य अपयाति हि ॥ ८ ॥
को गृहेषु पुमान् सक्तम् आत्मानम् अजितेन्द्रियः।
स्नेह-पाशैः दृढैः बद्धम् उत्सहेत् विमोचितुम् ॥ ९ ॥
को न्वर्थ-तृष्णां विसृजेत् प्राणेभ्यः अपि य ईप्सितः।
यं क्रीणाति असुभिः प्रेष्ठैः तस्करः सेवकः वणिक् ॥ १० ॥
कथं प्रियाया अनुकम्पितायाः
सङ्गं रहस्यं रुचिरांश्च मन्त्रान्।
सुहृत्सु च स्नेह-सितः शिशूनां
कलाक्षराणाम् अनुरक्त-चित्तः ॥ ११ ॥
पुत्रान् स्मरंस्ता दुहितॄः हृदय्या
भ्रातॄन् स्वसॄर् वा पितरौ च दीनौ।
गृहान् मनोज्ञ-ऊपरिच्छदांश्च
वृत्तीश्च कुल्याः पशु-भृत्य-वर्गान् ॥ १२ ॥
त्यजेत् कोश-स्कृद् इवेह-मानः
कर्माणि लोभात् अवितृप्त-कामः।
औपस्थ्य-जैह्वं बहु मन्यमानः
कथं विरज्येत् दुरन्त-मोहः ॥ १३ ॥
कुटुम्ब-पोषाय वियन् निजायुः
न बुध्यते अर्थं विहतं प्रमत्तः।
सर्वत्र ताप-त्रय-दुःखितात्मा
निर्विद्यते न स्व-कुटुम्ब-रामः ॥ १४ ॥
वित्तेषु नित्य-आभिनिविष्ट-चेताः
विद्वांश्च दोषं पर-वित्त-हर्तुः।
प्रेत्येह चाथाप्य अजितेन्द्रियः त-
दशान्त-कामो हरते कुटुम्बी ॥ १५ ॥
विद्वान् पीत्थं दनुजाः कुटुम्बं
पुष्णन् स्वलोकाय न कल्पते वै।
यः स्वीय-पारक्य-विभिन्न-भावः
तमः प्रपद्येत् यथा विमूढः ॥ १६ ॥
यतः न कश्चित् क्व च कुत्रचिद् वा
दीनः स्वमात्मानम् अलं समर्थः।
विमोचितुं काम-दृशां विहार-
क्रीडा-मृगो यन् निगडो विसर्गः ॥ १७ ॥
ततो विदूरात् परिहृत्य दैत्या
दैत्येषु सङ्गं विषय-आत्मकेषु।
उपेत नारायणम् आदिदेवं
स मुक्त-सङ्गैः इच्छितोऽपवर्गः ॥ १८ ॥
न ह्य-च्युतम् प्रीणयतो बह्व-आयासोऽसुर-आतजाः।
आत्मत्वात् सर्व-भूतानां सिद्धत्वादि हि सर्वतः ॥ १९ ॥
परावरेषु भूतेषु ब्रह्मान्त-स्थावरादिषु।
भौतिकेषु विकारेषु भूतेषु तथा महत्सु च ॥ २० ॥
गुणेषु गुण-साम्ये च गुण-व्यतिकरे तथा।
एक एव परो ह्यात्मा भगवन् ईश्वरोऽव्ययः ॥ २१ ॥
प्रत्यगात्म-स्वरूपेण दृश्य-रूपेण च स्वयम्।
व्याप्य-व्यापक-निर्देश्यो ह्यनिर्देश्योऽविकल्पितः ॥ २२ ॥
केवल-अनुभव-आनन्द-स्वरूपः परमेश्वरः।
माया-यन्त्र-हित-ऐश्वर्य ईयते गुण-सर्गया ॥ २३ ॥
तस्मात् सर्वेषु भूतेषु दयां कुरुत् सौहृदम्।
आसुरं भावम् उनमुच्य यया तुष्यति अधोक्षजः ॥ २४ ॥
तुष्टे च तत्र किम् अलभ्यम् अनन्त आद्ये
किं तैः गुण-व्यतिकरादि हि ये स्व-सिद्धाः।
धर्मादयः किम् अगुणेन च काङ्क्षितेन
सारं जुषां चरणयोः उपगायतां नः ॥ २५ ॥
धर्म- अर्थ- काम इति यः अभिहितः त्रिवर्ग
ईक्षा त्रयी नयद्मौ विविधा च वार्ता।
मन्ये तदेतत् अखिलं निगमस्य सत्यं
स्व-आत्मार्पणं स्व-सुहृदः परमस्य पुंसः ॥ २६ ॥
ज्ञानं तदेतत् अमलं दुरवाप माऽह
नारायणो नर-सखः किल नारदाय।
एकान्तिनां भगवतः तद् किंचनानां
पादारविन्द-रजसाऽप्लुत-देहिनां स्यात् ॥ २७ ॥
श्रुतम् एतन्मया पूर्वं ज्ञानं विज्ञान-संयुक्तम्।
धर्मं भागवतं शुद्धं नारदात् देव-दर्शनात् ॥ २८ ॥
श्री-दैत्य-पुत्रा ऊचुः –
प्रह्लाद त्वं वयं चापि नर्तेऽन्यं विद्महे गुरुम्।
एताभ्यां गुरु-पुत्राभ्यां बालानाम् अपि हि ईश्वरौ ॥ २९ ॥
बालस्य अन्तर्-पुरस्थस्य महत् सङ्गो दुर-न्वयः।
छिन्धि नः संशयं सौम्य स्याच्चेद् विश्रम्भ-कारणम् ॥ ३० ॥
॥ इति श्रीमद्भागवते महापुराणे पारमहंस्यां संहितायां
सप्तम-सङ्कन्धे प्रह्लाद-चरिते षष्ठोऽध्यायः ॥ ६ ॥
No comments:
Post a Comment